της Χρυσάνθης Γεωργιάδου MSc LP Ψυχολόγου SOPHROSYNA
Πόσες φορές με πλησίασαν άνθρωποι αποκαλώντας με γιατρέ ή που αναρωτήθηκαν που είναι ο καναπές μέσα στο γραφείο μου για να ξαπλώσουν και να αρχίσω να μαντεύω τί περνάει από το μυαλό τους; Αρκετές. Δυστυχώς, ως σύνολο, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν έχουμε καταφέρει να αναδείξουμε τον ρόλο μας. Και δυστυχώς έχουν δημιουργηθεί παρεξηγήσεις και στερεότυπα που συμβάλλουν, κατά την άποψη μου, στην απροθυμία των ανθρώπων να αναζητήσουν την ψυχολογική στήριξη που ίσως χρειάζονται. Θεωρώ ότι δεν είναι ξεκάθαρο στο κοινό τί κάνουν οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ τους.
Πρώτα όμως θα ήθελα να τονίσω το γεγονός ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική όσο και η σωματική υγεία. Αν ένας ενήλικας είχε αίμα στα ούρα του σίγουρα θα πήγαινε στο πλησιέστερο κέντρο υγείας ή θα έκλεινε ραντεβού με έναν ουρολόγο ή οικογενειακό γιατρό. Δεν θα το ανέβαλε. Θα κυριαρχούσε ο φόβος ότι ίσως είναι κάτι πολύ σοβαρό. Επίσης, αν το παιδί σου είχε πονοκεφάλους, έλλειψη όρεξης ή ήταν χλωμό, δεν θα το πήγαινες στην παιδίατρο; Κάθε μήνα, η εγκυμονούσα υποβάλλεται σε μία σειρά εξετάσεων, τις οποίες ακολουθεί σχεδόν με θρησκευτική ευλάβεια. Όταν όμως εμφανίζεται ένα ζήτημα ψυχικής υγείας —όπως στην περίπτωση μιας εγκυμονούσας που αρχίζει να νοιώθει λυπημένη, ευερέθιστη και που να μην την χαροποιεί σχεδόν τίποτα, ή ενός παιδιού που έχει κλειστεί στον εαυτό του και δεν μοιράζεται με κανέναν τις ανησυχίες του, ή του ενήλικα που τον έχει κυριεύσει το άγχος και φοβάται να κάνει βήμα έξω από το σπίτι του— πόσοι θα επισκεφθούν έναν ειδικό ψυχικής υγείας ή θα προτιμήσουν να υποφέρουν σιωπηλά;
Το στίγμα που συνοδεύει την ψυχική υγεία μέχρι σήμερα, το 2018, είναι τραγικό. Ως επαγγελματίας ψυχικής υγείας, θεωρώ αδιανόητο να υποφέρει κανείς από ψυχολογικά θέματα —τα οποία πολλές φορές δεν έχουν καν εξελιχθεί σε προβλήματα— και να περιμένει να εξαφανιστούν από μόνα τους, όταν οι περισσότερες ψυχικές παθήσεις είναι θεραπεύσιμες. Και υπάρχει κατάλληλη στήριξη: είτε στον ψυχίατρο ή στον ψυχολόγο.
Πώς θα διαλέξεις; Ποιός είναι ο καταλληλότερος; Ποιός είναι καλύτερος; Γιατί τώρα που πήραμε την απόφαση να πάμε να βοηθηθούμε, θέλουμε μόνο τον καλύτερο. Τον ακριβότερο ίσως. Αυτόν με τα περισσότερα γραμματάκια που ακολουθούν το όνομα του. Όμως ΔΕΝ είναι αυτά σοβαρά κριτήρια που θα μας καθοδηγήσουν στην αναζήτηση μας για ειδικό ψυχικής υγείας. Αντιθέτως θα πρέπει να μας ενδιαφέρουν άλλες πληροφορίες και ερωτήσεις, όπως:
- Έχει άδεια άσκησης επαγγέλματος;
- Πόσα χρόνια εμπειρία έχει;
- Ποιά είναι η διαδικασία της διαγνωστικής εκτίμησης και της ψυχοθεραπείας;
- Πώς θα προσεγγίσει το πρόβλημα μου;
- Τί είδους ψυχοθεραπεία εφαρμόζεται (π.χ. ψυχανάλυση, γνωσιακή, συμπεριφορική, διαπροσωπική, υπαρξιακή);
- Θα χρειαστώ φαρμακευτική αγωγή, και αν ναί, για πόσο διάστημα; Υπάρχουν παρενέργειες;
- Αν είστε έγκυος ή θηλάζετε ή προσπαθείτε να μείνετε έγκυος, πόσο κατάλληλα είναι τα φάρμακα που ίσως σας χρειαστούν και τί εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν.
- Υπάρχει η δυνατότητα για ομαδική θεραπεία ή μόνο προσωπική;
- Τί διάρκεια θα έχει η θεραπεία; Είναι βραχυχρόνια ή μακροχρόνια;
- Πόσο διαρκεί η κάθε συνεδρία και τί κοστίζει;
- Ποιά είναι η πολιτική σε περίπτωση ακύρωσης;
Αυτές είναι οι ερωτήσεις που ενδιαφέρομαστε να γνωρίζουμε την απάντησή τους, όταν προσπαθούμε να διαλέξουμε μεταξύ επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Εδώ πρέπει να τονίσω ότι δεν υπάρχει επάγγελμα ψυχοθεραπευτή. Η Ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζει μονάχα τα επαγγέλματα του Ψυχίατρου, του Παιδοψυχίατρου και του Ψυχολόγου, ως επαγγέλματα ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί επάγγελμα, όπως λανθασμένα οι πολλοί πιστεύουν· είναι το εργαλείο της κλινικής ψυχολογίας και της ψυχιατρικής στην θεραπεία ψυχικών παθήσεων. Μπορούμε, ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, να ειδικευτούμε σε μία συγκεκριμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδο (π.χ. Ψυχανάλυση, Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία, Διαπροσωπική Θεραπεία κ.α.) και να την εφαρμόζουμε σαν εργαλείο για την βελτίωση της ψυχικής υγείας. Δεν είναι επάγγελμα.
Οι Ομοιότητες Ψυχίατρου – Ψυχολόγου
Τα κοινά που έχει ο ψυχολόγος και ο ψυχίατρος είναι ελάχιστα: και οι δύο επαγγελματίες είναι ειδικοί στην ψυχική υγεία, δηλαδή δουλεύουν για να βελτιώσουν την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου ΚΑΙ εφαρμόζουν την ψυχοθεραπεία για την βελτίωση των ψυχικών παθήσεων. Στα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία ή κλινικές συνηθίζεται να δουλεύουν σε διεπιστημονικές ομάδες μαζί με νοσηλευτές ψυχικής υγείας και άλλες ειδικότητες.
Οι Διαφορές Ψυχίατρου – Ψυχολόγου
Οι διαφορές μεταξύ τους δύο ειδικούς ψυχικής υγείας είναι σημαντικές και θεωρώ καθορίζουν την πρότιμηση του ασθενή.
Ο Ψυχίατρος είναι ένας γιατρός ο οποίος αξιολογεί ψυχικά και σωματικά προβλήματα, συνταγογραφεί φαρμακευτική αγωγή και διαμορφώνει την ψυχική φροντίδα του ασθενή. Ο ψυχίατρος θεραπεύει σοβαρές μορφές ψυχικών διαταραχών οι οποίες συνήθως έχουν βιολογικά αίτια (π.χ. σχιζοφρένεια, ψύχωση). Ως γιατρός προσεγγίζει τα ψυχικά θέματα με βάση την βιολογία (π.χ. την δυσλειτουργία της εγκεφαλικής χημείας). Από την άλλη, ο ψυχίατρος δεν είναι εκπαιδευμένος στις ψυχολογικές εξετάσεις η οποίες βοηθούν στην διάγνωση και διαμόρφωση της ψυχικής φροντίδας. Για παράδειγμα, σε ένα κέντρο υγείας ο ψυχίατρος μπορεί να παροτρύνει ένα άτομο με περίπλοκη κλινική εικόνα να επισκεφθεί έναν ψυχολόγο για ψυχολογικές εξετάσεις (π.χ. το Πολυφασικό Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας της Μιννεσότα-MMPI), οι οποίες θα τον βοηθήσουν στην διάγνωση και θεραπεία του ατόμου. Η εκπαίδευση του ψυχίατρου στην γενική ιατρική μπορεί να ταυτοποιήσει νευρολογικές αιτίες σε κυρίως ψυχολογικά συμπτώματα, όπως στην κατάθλιψη, στο άγχος και στην παράνοια (π.χ. στον υποθυρεοειδισμό όταν παρουσιάζεται με συμπτώματα κατάθλιψης). Η ψυχοθεραπευτική τους προσέγγιση είναι συνήθως η ψυχανάλυση, γιατί εξειδικεύονται στις μεθόδους ψυχανάλυσης, η οποία είναι μακροχρόνια και ακριβή.
Ο Ψυχολόγος έχει εξειδικευμένη ανώτατη εκπαίδευση. Μελετά φυσιολογικές και μη φυσιολογικές ψυχικές καταστάσεις από γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές διαδικασίες και συμπεριφορές μέσω της παρατήρησης, της ερμηνείας και της καταγραφής του πώς τα άτομα σχετίζονται με τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους. Υπάρχουν δύο κατηγορίες ψυχολογίας: η εφαρμοσμένη ψυχολογία, η οποία απασχολεί επαγγελματίες ψυχικής υγείας, και η ψυχολογική έρευνα, η οποία αφορά ερευνητές ή ακαδημαϊκούς. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατηγορίες υπάρχουν τουλάχιστον 56 ειδικότητες αναγνωρισμένες από τον Σύλλογο Αμερικανών Ψυχολόγων (APA), όπως η κλινική, η συμβουλευτική, η εκπαιδευτική, η δικαστική ψυχολογία, κ.α. Αν και η συμβουλευτική και κλινική ψυχολογία περιλαμβάνουν την ψυχοθεραπεία, αυτοί οι δύο εφαρμοσμένοι τομείς είναι απλά μέλη ενός ευρύτερου σώματος ψυχολογίας.
Σε αντίθεση με τους ψυχίατρους οι ψυχολόγοι που εφαρμόζουν την κλινική ψυχολογία είναι υπεύθυνοι για μη-ψυχωτικές μορφές συμπεριφοράς και θεραπείας. Έχουν εκπαιδευτεί στην ψυχολογική διάγνωση μέσω εφαρμογών ψυχολογικών τεστ, στην ψυχομετρία, στην ψυχολογική αξιολόγηση και στην ψυχολογική αποτίμηση. Οι κλινικοί ψυχολόγοι εκπαιδεύουνται σε ευρύ φάσμα ψυχοθεραπειών, όπως την γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, την ψυχοδυναμική, την ανθρωπιστική-υπαρξιακή, και την συστημική. Η διάρκεια της θεραπείας κυμαίνεται, ανάλογα με την προσέγγιση. Η επίσκεψη σε ψυχολόγο κρατάει συνήθως 50 λεπτά η ατομική ή 1,5-2 ώρες η ομαδική ψυχοθεραπεία, και δεν κοστίζει όσο η αμοιβή ενός ψυχίατρου.
Τα δύο επαγγέλματα είναι αξιολογικά ανεξάρτητα μεταξύ τους. Αυτό που μετρά είναι οι ανάγκες του ασθενή και η καταλληλότητα του ειδικού σε σχέση με αυτές. Για να είναι αποτελεσματική η ψυχοθεραπεία, είναι ανάγκη ο ασθενής να κατανοήσει τον δικό του ρόλο σε αυτήν αλλά και να του εμπνεύσει εμπιστοσύνη ο θεραπευτής του.
~~