Η Εκτελεστική Λειτουργία (Executive Functions) και Αυτορρύθμιση (Self-Regulation) προσφέρουν κρίσιμη στήριξη για εκμάθηση και ανάπτυξη. Όπως ένα σύστημα ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας διαχειρίζεται τις πτήσεις άφιξεις και αναχώρησης σε πολλαπλούς διαδρόμους του αεροδρομίου, έτσι και οι δεξιότητες των εκτελεστικών λειτουργιών μας επιτρέπουν να δουλεύουμε και να απομνημονεύουμε πληροφορίες στον εγκέφαλο, να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας, και να φιλτράρουμε τα διάφορα που αποσπάνε την προσοχή μας.
Οι τρεις βασικοί παράγοντες αυτών των δεξιοτήτων είναι:
- Μνήμη Εργασίας (working memory)- η ικανότητα να κρατήσουμε πληροφορίες στο νου και να τις χρησιμοποιήσουμε.
- Ανασταλτικός Έλεγχος (inhibitory control)- Η ικανότητα να κατέχουμε σκέψεις και παρορμήσεις για να αντισταθούμε στις διάφορες αποσπάσεις τις προσοχής, να κάνουμε παύση και να σκεφτούμε πριν πράξουμε.
- Γνωσιακή Ευελιξία (cognitive flexibility)- Η ικανότητα να αλλάξουμε ταχύτητες και να προσαρμοστούμε στις διάφορες απαιτήσεις, προτεραιότητες και αντιλήψεις.
Αυτές οι δεξιότητες μας βοηθούν να θυμόμαστε πληροφορίες για να ολοκληρώσουμε μία δραστηριότητα, να φιλτράρουμε πράγματα που μας αποσπάνε την προσοχή, να αντισταθούμε σε ακατάλληλες ή μη-παραγωγικές παρορμήσεις, και να μπορούμε να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στην διάρκεια μιας δραστηριότητας. Χρησιμοποιούμε τις εκτελεστικές λειτουργίας για να βάλουμε στόχους και να σχεδιάσουμε τους τρόπους με τους οποίους θα μας βοηθήσουν να τις εκπληρώσουμε, να αξιολογήσουμε στην πορεία την πρόοδο μας, και να προσαρμόσουμε τα σχέδια μας όσο είναι αναγκαίο, καθώς διαχειριζόμαστε την ευερεθιστότητα μας ώστε να μην ενεργήσουμε παρορμητικά.
Μπορεί να μην γεννιόμαστε με αυτές τις δεξιότητες όμως γεννιόμαστε με την ικανότητα να τις καλλιεργήσουμε. Η διαδικασία είναι αργή-ξεκινάει στην βρεφική ηλικία και συνεχίζεται μέχρι τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης και σχηματίζεται μέσω των εμπειριών μας. Τα παιδιά χτίζουνε τις δεξιότητες τους μέσω τις ενασχόλησης σημαντικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και ευχάριστων δραστηριοτήτων που πηγάζουν σε δεξιότητες αυτορρύθμισης αυξανόμενων απαιτήσεων.
Στην βρεφική ηλικία οι αλληεπιδράσεις με ενήλικες βοηθάει τα νεογνά να συγκεντρώσουν την προσοχή τους, να αναπτύξουν την μνήμη εργασίας τους, και να διαχειριστούνε τις αντιδράσεις τους σε διεργετικές εμπειρίες. Από νεογνό ως ενάμισυ σχεδόν ετών, τα μωρά ενεργά αναπτύσσουν τις δεξιότητες των εκτελεστικών λειτουγιών και την αυτορρύθμιση συναισθημάτων. Δραστηριότητες που στηρίζουν αυτήν την ανάπτυξη είναι παιχνίδια κρυφτό (π.χ. κου-κου τσα, ή να κρύβεις ένα αντικείμενο το μωρό να μπουσουλάει να το ψάξει), παιχνίδια μίμησης και τραγουδιού.
Τα θεμέλια για την υγιής ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων βρίσκονται στις σχέσεις στήριξης και συναισθηματικής ανταπόκρισης μεταξύ του γονέα ως προς το παιδί του.
Μετάφραση από το Enhancing and Practicing Executive Function Skills with Children from Infancy to Adolescence του Center of the Developing Child Harvard University.